1 miljoen woningen in 10 jaar? Zet dan in op partnerselectie en marktinitiatieven

Nu de ambitie is om in 10 jaar tijd 1 miljoen woningen te bouwen, is het tijd om aan de systematiek van dure en tijdrovende tenders een einde te maken, vindt Madelon Lageveen, director bij Fakton Consultancy. Zij noemt twee manieren om gebiedsontwikkeling te versnellen: partnerselectie en initiatiefvoorstellen uit de markt serieus nemen. “Hiermee kun je sterke en creatieve plannen uit de markt halen.”

De komende 10 jaar moeten er 1 miljoen woningen worden gebouwd. Dat zijn jaarlijks zo’n 30.000 extra woningen. Er worden nu zo’n 71.000 woningen per jaar gebouwd, dat moeten er 100.000 zijn (zie ook de Actieagenda Wonen). Het opschroeven van de woningbouwproductie vraagt om een andere manier van selectie. Hierbij gaat het nu nog te vaak over lange procedures, met hoge kosten, lage winkansen en onduidelijke beoordelingscriteria. Bovenal vragen deze procedures veel capaciteit van de markt die juist zo hard nodig is om die versnelling waar te maken.

Laten we aannemen dat die 100.000 woningen per jaar bestaan uit zo’n 200 gebiedsontwikkelingen van 500 woningen. Een groot deel, zeg 50 procent, van deze locaties zal door een (semi)publieke partij zoals een gemeente of woningcorporatie verkocht worden aan een ontwikkelaar. Dit soort locaties wordt vaak als planselectie (tender) in de markt gezet. De hiermee gemoeide kosten bedragen circa 100 tot 150 miljoen euro (de gemiddelde transactiekosten van een planselectie liggen tussen de 1 en 1,5 miljoen euro) per jaar, nog los van het aantal uren dat besteed wordt.

Partnerselectie

Kortom, als het opschroeven van de woningbouwproductie ons echt aan het hart gaat, is het noodzaak dat verkopende partijen anders gaan nadenken over de selectiemethodes. Zet locaties niet als planselectie, maar bijvoorbeeld als een partnerselectie in de markt. Omdat geen plan uitgewerkt hoeft te worden, kunnen verkopende partijen sneller een samenwerkingspartner selecteren. Dit voorkomt verspilling van geld en tijd aan de voorkant. Doe dit ook voor grotere gebieden. Ga niet kavel voor kavel tenderen – met bijkomend een schaalvoordeel voor de impact op bijvoorbeeld duurzaamheid.

Initiatiefvoorstellen

Selectieprocedures gaan meestal uit van een eerste initiatief vanuit de verkopende partij: zij hebben een stuk grond waar zij een ontwikkeling mogelijk willen maken. Maar wat gebeurt er als het initiatief vanuit de markt komt? Unsolicited Proposals (pdf) – initiatiefvoorstellen – zijn een alternatief voor selectieprocedures om de woningbouwproductie te versnellen. Verkopende partijen zoals gemeenten zijn helaas vaak nog terughoudend bij een-op-een-samenwerkingen, onder meer vanwege de vraag of aanbesteden verplicht is en twijfel hoe de keuze voor een bepaalde marktpartij te verantwoorden is. Toch kun je hiermee sterke en creatieve plannen uit de markt halen, mits je de juiste kaders en randvoorwaarden creëert voor het indienen en behandelen van dit soort initiatieven.

Ontwikkelend Nederland: neem het initiatief, dien je voorstel in. En verkopende partijen: geef ruim baan aan deze marktinitiatieven. Samen kunnen jullie de versnellingsopgave mogelijk maken.